سلنیوم: تعریف، مزایا، عوارض جانبی، منابع و نشانههای کمبود آن
سلنیوم یکی از مهمترین مواد معدنی مورد نیاز در بدن انسان به شمار میرود که نقش حیاتی در حفظ سلامت و کارکرد صحیح سیستمهای مختلف بدن ایفا میکند. این ماده معدنی از طریق غذاها و مکملها به دست میآید و برای عملکرد مناسب آنزیمها، تولید هورمونها و تقویت سیستم ایمنی ضروری است. کمبود سلنیوم میتواند منجر به بروز مشکلات جدی مانند ضعف سیستم ایمنی، اختلالات تیروئیدی و افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی شود. از سوی دیگر، مصرف بیش از حد این ماده نیز عوارض خاص خود را دارد که شامل مسمومیت، مشکلات گوارشی و آسیبهای جدی به بافتهای مختلف بدن است. بنابراین، دستیابی به تعادل مناسب در مصرف سلنیوم اهمیت بالایی دارد تا بدین ترتیب ضمن بهرهمندی از خواص مفید آن، از عوارض جانبی ناشی از کمبود یا اضافی بودن آن جلوگیری شود.
سلنیوم چه نوع مادهای است و کمبود آن چه تأثیراتی بر روی بدن دارد؟
سلنیوم یک عنصر معدنی حیاتی در بدن انسان به شمار میرود که برای انجام فرآیندهای گوناگون و مهمی از جمله موارد زیر ضروری است:
- متابولیسم هورمون تیروئید
- تولید مواد مغذی
- محافظت از بدن در برابر عفونت ها
کمبود سلنیوم، همانطور که از نامش پیداست، به معنای دریافت ناکافی این ماده معدنی توسط بدن است که میتواند مشکلات زیادی را برای سلامت فرد ایجاد کند.
میزان سلنیوم در منابع غذایی معمولاً از طریق کیفیت غذای افراد تعیین می شود . عوامل مختلفی از جمله درجه قلیایی بودن می تواند در جذب سلنیوم تاثیرگذار باشد و در نتیجه ممکن است که علیرغم منابع غذایی مفید ، باز هم فرد به کمبود سلنیوم مبتلا باشد که البته اتفاق نادری است.
تغییرات آب و هوایی نیز در کمبود این ماده در بدن افراد موثر می باشد که معمولاً در کشورهای آمریکایی بیش از نقاط دیگر در جهان می باشد.
فواید سلنیوم
سلنیوم یک ماده معدنی است که از عملکردهای مختلفی در بدن حمایت می کند، از جمله عملیات مربوط به غدد درون ریز، سیستم ایمنی و سیستم قلبی عروقی.
تیروئید بخشی از سیستم غدد درون ریز می باشد که معمولاً غلظت بالای سلنیوم را بر اساس بافت اعضای بدن تعیین می کند . کمبود سلنیوم همچنین می تواند روی عملکرد مغزی فرد موثر باشد.
علائم کمبود سلنیوم در بدن چیست ؟
کمبود سلنیوم در بدن علائم مختلفی را دارد که عبارتند از آنچه در ادامه ی بخش سلامت نمناک عنوان شده است :
- ناباروری در مردان و زنان
- ضعف عضلانی
- خستگی
- مشکلات ذهنی
- ریزش مو
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- مشکلات قلبی
- مشکلات مفصلی
- اضافه وزن
- ضعف در انجام فعالیت های شغلی و روزانه
- احساس داشتن استرس بیش از حد
- مشکل تنفسی و تنگی نفس
چه کسانی در معرض خطر کمبود سلنیوم هستند ؟
افراد دارای شرایط زیر بیش از بقیه در معرض خطر می باشند :
- افراد دیالیزی
- افراد مبتلا به ویروس ایدز
- افرادی که به اختلالات گوارشی مبتلا هستند
*هر کدام از موارد بالا می تواند جذب سلنیوم را مختل کند.
جذب سلنیوم برای چه کسانی مهم تر می باشد ؟
سلنیوم برای همه افراد مهم است اما افراد با شرایط زیر باید بیش از همه به میزان آن در بدن خود توجه کنند :
- افرادی که دچار بیماری های تیروئیدی هستند
- افراد مبتلا به سرطان
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
- خانم های باردار
- افرادی که با کمبود سلنیوم مواجه هستند
کمبود سلنیوم چگونه تشخیص داده می شود ؟
کمبود سلنیوم تشخیص سختی برای پزشکان دارد زیرا آزمایش های گسترده برای آن در دسترس نیست. در بعضی از موارد پزشک سطح مواد معدنی بدن را اندازه گیری می کند و همچنین میزان آنزیمی را اندازه می گیرند که برای عملکرد مناسب سلنیوم مورد نیاز می باشد . اگر سطح این آنزیم کم باشد ، احتمالا سلنیوم به اندازه کافی در بدن فرد وجود ندارد.
کمبود سلنیوم چگونه درمان می شود ؟ منابع خوراکی سلنیوم کدامند ؟
اولین راه درمانی برای این کمبود سلنیوم ، استفاده از رژیم غذایی سرشار از سلنیوم می باشد . برخی از مواد غذایی حاوی سلنیوم عبارتند از :
- بادام زمینی برزیلی
- تن ماهی
- برنج
- لوبیا
- نان گندم
- میگو
- استیک گوشت
- جگر
- پنیر کاتیج
- تخم مرغ
- برنج قهوه ای
افراد بالای 14 سال باید روزانه 55 میکروگرم سلنیوم دریافت کنند . خانم های باردار یا شیرده نیز باید 70 میکروگرم سلنیوم در روز مصرف کنند . مصرف بیش از 900 میکروگرم سلنیوم در روز سمی است . علائم مصرف بیش از حد سلنیوم می تواند باعث شود که نفس شما بوی سیر و یا فلز بدهد.
عوارض کمبود سلنیوم
کمبود سلنیوم باعث ضعف عضلانی خواهد شد و مشکلات مفصلی و پوکی استخوان را به همراه دارد . خستگی ، درد مفصل ، دردهای عضلانی ، ضعف عضلانی و کوفتگی بدن همگی از عوارض کمبود سلنیوم می باشد.
افراد روماتیسمی بیش از سایرین با کمبود این ماده معدنی در بدن مواجه هستند.
مشکلات باروری
زمانی که بدن فرد با کمبود سلنیوم مواجه باشد ، در قسمت های مختلف رشد بدن اختلال ایجاد می شود و در نتیجه خطر سقط جنین برای او بیش از بقیه وجود خواهد داشت.
مشکلات و بیماری های مفصلی
کمبود سلنیوم روی اختلالات استخوانی تاثیر گذار است و فرد را با مشکلات استخوانی ، آسیب های مفصلی ، مفصل های شل و بیش از حد بزرگ ، انگشتان کوتاه ، محدودیت حرکت مفصلی ، خستگی های غیر طبیعی و دردهای مزمن مواجه می کند.
مشکلات و بیماری های قلبی
کمبود سلنیوم بیش از همیشه فرد را در معرض ابتلا به بیماری های قلبی قرار می دهد و مشکلاتی را در جریان خون ، قلب و عروق ، ضربان قلب ، مرگ بافت عضلانی ، شوک قلبی و گشادی دریچه قلب ایجاد می کند.
نکته :
**مصرف بیش از حد سلنیوم نیز می تواند باعث ایجاد مشکلات گوارشی ، حالت تهوع ، مزه فلز در دهان ، نفس بد بو شبیه بوی سیر، اسهال ، قرمز شدن پوست ، شکنندگی ناخن ها ، ریزش مو، از بین رفتن سفیدی رنگ دندان ، کلافه بودن و مشکلات سیستم عصبی شود.
پس به اندازه کافی به بدن سلنیوم برسانید اما در مصرف آن زیاده روی نکنید. **